Η ντομάτα είναι ο καρπός του φυτού Solanum lycopersicum και χρησιμοποιείται ως βασικό συστατικό αναρίθμητων συνταγών ανά τον κόσμο. Σε αυτό το άρθρο, μαθαίνουμε την ιστορία της ντομάτας και τα οφέλη της.
Η ντομάτα που γνωρίζουμε όλοι είναι ένα καλοκαιρινό λαχανικό με έντονο κόκκινο χρώμα, αλλά πλέον είναι διαθέσιμη όλο το χρόνο. Είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικό λυκοπένιο και βιταμίνη C. Τα κλαδιά και τα φύλλα της ντοματιάς καλύπτονται από μικρά λεπτά τριχίδια και έχουν χαρακτηριστικό άρωμα. Το φυτό, σε υπαίθριες καλλιέργειες, ανθοφορεί τον Μάιο και τα άνθη του είναι μικρά, κίτρινα με πέντε πέταλα, τα οποία παράγουν καρπούς όταν επικονιαστούν. Δηλαδή, από βοτανολογικής άποψης, η ντομάτα είναι φρούτο, παρόμοιο με τα ακτινίδια και το μούσμουλο, και όχι λαχανικό. Γιατί όμως την αναγνωρίζουμε όλοι ως λαχανικό; Η αιτία φαίνεται πως είναι μια απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ το 1893, με την οποία αναγνώρισε την ντομάτα ως λαχανικό για φορολογικούς σκοπούς!
Η προέλευση της ντομάτας και η εισαγωγή της στην Ευρώπη είναι μια ενδιαφέρουσα ιστορία. Η ντομάτα κατάγεται από τη Νότια Αμερική, καθώς είναι ιθαγενής στο Περού. Οι πρώτες ενδείξεις για χρήση της ντομάτας προέρχονται από τους Αζτέκους που την κατανάλωναν φρέσκια αλλά και στα μαγειρέματά τους.
Στην Ευρώπη, η ντοματιά εισήχθη από τους Ισπανούς αποίκους τον 16ο αιώνα, στο πλαίσιο μιας ευρέως διαδεδομένης μεταφοράς φυτών, γνωστής ως η «Κολομβιανή ανταλλαγή» (Columbian exchange) με την οποία εισήχθησαν στην ευρωπαϊκή αγορά -εκτός της ντομάτας- και οι πατάτες, η βανίλια, το κακάο, ο καπνός αλλά και το καλαμπόκι. Μέχρι τότε, οι Ευρωπαϊοι δε γνώριζαν καν τίποτε από αυτά! Η πρώτη γραπτή αναφορά στην Ευρώπη για το φυτό της ντομάτας εντοπίζεται στην Ιταλία το 1544, ενώ η πρώτη γραπτή συνταγή που την περιέχει μόλις το 1692.
Η ντοματιά όμως, δεν έτυχε καλής υποδοχής στις ευρωπαϊκές χώρες. Για περισσότερο από 200 χρόνια το φυτό θεωρούνταν δηλητηριώδες, δεδομένου ότι ανήκει στην οικογένεια των Στρυχνοειδών (Solanaceae) και οι βοτανολόγοι το μπέρδευαν με το φυτό Μπελαντόνα (Atropa belladonna) το οποίο είναι γνωστό για τις τοξικές και παραισθησιογόνες ιδιότητές του. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην ίδια οικογένεια ανήκουν και οι πατάτες και οι μελιτζάνες.
Έτσι, για πολλά χρόνια οι Ευρωπαίοι (ειδικά στη βόρεια Ευρώπη) καλλιεργούσαν την ντομάτα αποκλειστικά για καλλωπιστικούς σκοπούς. Φαίνεται πάντως ότι οι Ισπανοί ήταν οι πρώτοι που ενέταξαν την ντομάτα στη μαγειρική τους και έπειτα ακολούθησαν και οι άλλοι λαοί.
Σήμερα όμως η ντομάτα πρωταγωνιστεί στα πιάτα μας και είναι ιδιαιτέρως αγαπητή στις ευρωπαϊκές και όχι μόνο κουζίνες. Εκτός αυτού, αποτελεί έμπνευση για κοινωνικά και πολιτιστικά δρώμενα. Για παράδειγμα, ένα ιδιαίτερο φεστιβάλ που περιλαμβάνει ντοματοπόλεμο μεταξύ των συμμετεχόντων είναι το La Tomatina που φιλοξενείται στην πόλη Buñol της Ισπανίας. Στη γειτονική Ιταλία, το μουσείο ντομάτας στην Πάρμα είναι αφιερωμένο στο πιο αγαπημένο φρούτο παρέχοντας ψηφιακή περιήγηση στους χώρους του. Κομμάτι διατήρησης του πολιτισμού μας όμως, είναι ακόμη και η ανταλλαγή και καλλιέργεια παλιών σπόρων Ντομάτας.
Ο ήλιος και η ζέστη του μεσογειακού κλίματος ευνοεί την ανάπτυξη του φυτού και την παραγωγή γευστικότερων και θρεπτικότερων καρπών γι'αυτό το λόγο η ελληνική ντομάτα θεωρείται από τις καλύτερες.
