Η ιστορία της πίτσας: Πως πήρε το όνομά της και τις διάφορες μορφές της

Όταν σκεφτόμαστε την Ιταλία, τα πρώτα πράγματα που μας έρχονται στο μυαλό είναι η αναγεννησιακή τέχνη, η αρχαία Ρώμη με το Κολοσσαίο, αλλά φυσικά και η πίτσα, ένα από τα πιο αγαπημένα πιάτα στον κόσμο. Από που ξεκίνησε όμως το λαχταριστό αυτό γεύμα και πως έφτασε στη σημερινή του μορφή;

Μπορεί να ακούγεται τρελό, αλλά σύμφωνα με τον Diego Zancani, καθηγητή μεσαιωνικών και σύγχρονων γλωσσών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, η ονομασία της πίτσας προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά τα οποία μιλούσαν στην κάτω Ιταλία. Ειδικότερα, στα αρχαία ελληνικά υπήρχε η λέξη 'πίσσα' ή ‘πίττα’ που σήμαινε «πρόχειρο ψωμί ή πίτα με ρευστά υλικά».

Στην Ιταλία, ο όρος "πίτσα" ως φαγητό καταγράφεται για πρώτη φορά το 997 μ.Χ. σε ένα έγγραφο ενοικίασης για ένα σπίτι στη Γκαέτα, βόρεια της Νάπολης. Στο έγγραφο αυτό, λέει ο Zancani, ο ενοικιαστής υπόσχεται να πληρώσει τον ιδιοκτήτη με χοιρινό κρέας και "πίτσα". Κατά πάσα πιθανότητα όμως η μυστηριώδης "πίτσα" ήταν ακόμα κομμάτια ψωμιού και όχι το σημερινό πιάτο.

Έπειτα, το 1570, ο επικεφαλής σεφ του Πάπα φέρεται να είχε μια συνταγή για πίτσα αλλά και πάλι εκείνη η "πίτσα" δεν είχε σχέση με το σημερινό φαγητό. "Ήταν ουσιαστικά ένα κέικ", λέει ο Zancani,  που αποτελούνταν από αμύγδαλο και ζάχαρη.

Η πίτσα πήρε τη σημερινή αλμυρή μορφή της στη Νάπολη στις αρχές του 18ου αιώνα. Αρχικά, η ναπολιτάνικη "πίτσα"  ήταν απλά ψημένο ψωμί με χοιρινό λίπος (και αργότερα ελαιόλαδο) και τυρί στην κορυφή, αλλά δεν εντυπωσίασε ιδιαίτερα. Μέχρι που προστέθηκε αυτό που έλειπε: η ντομάτα. Βλέπετε, το 1760 έφτασαν στη Νάπολη οι πρώτες φρέσκες ντομάτες και για πρώτη φορά κάποιος έβαλε ντομάτα στην πίτσα. Αυτή η πίτσα έγινε αμέσως ιδιαίτερα δημοφιλές φαγητό «του δρόμου» και η πίτσα απέκτησε ένα αναντικατάστατο συστατικό της. Με αυτή τη νέα σύστασή, η πίτσα έγινε σύντομα το "φαγητό των φτωχών" που προτιμούσαν σχεδόν όλοι.

Μαργαρίτα: Η πίτσα της βασίλισσας

Όπως είναι λογικό, οι επισκέπτες της Νάπολη άρχισαν να διαδίδουν το νέο αυτό φαγητό και η φήμη της πίτσας εξαπλωνόταν έξω από την πόλη. Τότε συνέβη το γεγονός που έχουμε ακούσει οι περισσότεροι. Το 1889, Ο βασιλιάς και η βασίλισσα της πρόσφατα ενωμένης Ιταλίας επισκέφθηκαν τη Νάπολη. Η βασίλισσα Μαργαρίτα είχε φαίνεται βαρεθεί να τρώει το γκουρμέ γαλλικό φαγητό που σερβιριζόταν εκείνη την εποχή στα ανάκτορα και, βλέποντας τους ντόπιους Ναπολιτάνους να απολαμβάνουν την πίτσα τους, ήθελε και εκείνη από περιέργεια να δοκιμάσει.  Έτσι, κάλεσε τον πιο διάσημο παρασκευαστή πίτσας στη Νάπολη, και του ζήτησε να της ετοιμάσει μια ποικιλία από διάφορες πίτσες. Ο μάγειρας έκανε φυσικά αυτό που του ζήτησε. Από όσες πίτσες είδε, η βασίλισσα διάλεξε εκείνη που περιείχε ντομάτα, μοτσαρέλα και βασιλικό, που πολλοί λένε ότι φτιάχτηκε προς τιμήν της, καθώς περιείχε τα χρώματα της ιταλικής σημαίας (πράσινο-βασιλικός, λευκό-μοτσαρέλα, κόκκινο-ντομάτα). Έτσι γεννήθηκε η πιο διάσημη πίτσα: η μαργαρίτα προς τιμήν της βασίλισσας που την επέλεξε.

Με αυτή τη μορφή και ονομασία, ως πίτσα μαργαρίτα, το πιάτο όχι μόνο εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο, αλλά έβαλε τη Νάπολη για πάντα στο γαστρονομικό χάρτη για όσους θέλουν να δοκιμάσουν την «αυθεντική» πίτσα.  Ακόμα και σήμερα, η πίτσα είναι σήμα κατατεθέν για τη Νάπολη, μια και πρόκειται για ένα πιάτο που γεννήθηκε εκεί. Και όπως είναι φυσικό, οι Ναπολιτάνοι το έχουν τιμή και καμάρι τους, και θεωρούν ότι η πίτσα «ανήκει» στην πόλη τους. "Η Ναπολιτάνικη πίτσα δεν έχει εφευρέτες, πατέρες ή ιδιοκτήτες. Πηγάζει από την εφευρετικότητα των Ναπολιτάνων. Η πίτσα είναι Νάπολη και η Νάπολη είναι πίτσα", λέει ο Antonio Pace, ιδρυτής της Associazione Verace Pizza Napoletana, μια ένωσης για τη διατήρηση της παράδοσης της ναπολιτάνικης πίτσας.

Πως η πίτσα έγινε παγκόσμια

Αφού κέρδισε τη βασιλική «έγκριση», η ταπεινή πίτσα εξαπλώθηκε ακόμα περισσότερο. Όμως δεν ήταν η βασίλισσα Μαργαρίτα εκείνη που έφερε την παγκόσμια αναγνώριση αλλά οι φτωχοί μετανάστες της Ιταλίας που την έφεραν στις ΗΠΑ. Στις αρχές του 19ου αιώνα, σημειώθηκε ένα κύμα μαζικής μετανάστευσης ανθρώπων από τη νότια Ιταλία προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι μετανάστες, όπως ήταν φυσικό, πήραν μαζί τους και τις συνταγές τους, και ανάμεσά τους ήταν και η πίτσα.

Σημαντικό ρόλο στη διάδοση της πίτσας στις ΗΠΑ φαίνεται πως έπαιξαν και τα αμερικανικά στρατεύματα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. "Όταν οι Αμερικανοί στρατιώτες ήρθαν στην Ιταλία στο τέλος του πολέμου, ενθουσιάστηκαν με την πίτσα  και έτσι την έφεραν πίσω στις ΗΠΑ", λέει η Christine Ristaino,  λέκτορας ιταλικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Έμορυ. Μέχρι τότε, η πίτσα περιοριζόταν κυρίως στην κουζίνα των ιταλοαμερικανών, μετά τον πόλεμο διαδόθηκε έξω από την κοινότητα και έγινε ένα πιάτο που έτρωγαν όλοι.

Μάλιστα, οι διαφορετικοί τύποι πίτσας που ξέρουμε σήμερα φαίνεται πως αναπτύχθηκαν λόγω των αναγκών και των πληθυσμών στις διάφορες περιοχές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Με λίγα λόγια, οι Ιταλοί έφεραν την πίτσα από τη Νάπολη και την προσάρμοσαν στην κάθε αμερικάνικη περιοχή.

Από τις ΗΠΑ, η πίτσα έγινε παγκόσμια χάρη σε μια εφεύρεση. «Οι Αμερικανοί λένε ότι η πίτσα δημιουργήθηκε από τους Ναπολιτάνους, αλλά στον κόσμο δόθηκε από Αμερικανούς. Συμφωνώ με αυτό», λέει ο Diego Zancani και εξηγεί ότι η αμερικανική καινοτομία  με την κατάψυξης της ζύμης της πίτσας στη δεκαετία του 1950, ήταν εκείνη που διέδωσε το φαγητό σε όλο τον κόσμο.

Το περίεργο είναι ότι ενώ η πίτσα κατακτούσε τον κόσμο, σε μια χώρα η εμφάνιση της ήταν περιορισμένη: Στην ίδια την Ιταλία!

"Η πίτσα παρέμεινε ναπολιτάνικη για πολλά χρόνια. Πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν λίγο γνωστή βόρεια της Ρώμης και δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη. Ήρθε με την εσωτερική μετανάστευση της δεκαετίας του 1950 και του 1960", λέει ο Zancani.

Σήμερα, φυσικά, αυτό έχει αλλάξει. Η πίτσα είναι τόσο δημοφιλής στην Ιταλία όσο και αλλού, με τη ρωμαϊκή παραλλαγή (με πιο λεπτή βάση) να συναγωνίζεται το "πρότυπο" της Νάπολης αλλά και εκατοντάδες "εθνικές" παραλλαγές της πίτσας με διάφορα συστατικά.

Κάπως έτσι, η πίτσα ξεπέρασε τα ιταλικά σύνορα και από ένα σχετικά απλό ιταλικό φαγητό έφτασε να καταναλώνεται σε όλον τον δυτικό κόσμο.

Αν δεν το ξέρετε, υπάρχουν μέχρι και μέρες αφιερωμένες σε αυτή: η Παγκόσμια μέρα πίτσας, στις 17 Ιανουαρίου, αλλά και η Εθνική Ημέρα Πίτσας στις ΗΠΑ που πραγματοποιείται στις 9 Φεβρουαρίου, κάθε χρόνο.

Δείτε συνταγές για πίτσα

Οι νέες συνταγές μας